Ozwi mosala na Ouganda? To ozali na mokano ya kozwa moko? Oyo ekoki koyeba te mpo na yo ezali ete mosala na Ouganda eyaka na makoki mpe mabaku ya mosala lokola sécurité sociale. Atako bongo, lotomo ya mosala mpe bokengi ya bato ezali mingimingi na lotomo ya basali na Ouganda.

Nani azali mosali na Ouganda?

Mosali azali moto oyo andimi kosala na nse ya bokengeli to bokonzi ya moto to ebongiseli mosusu mpo na lolenge moko ya kofuta.

Boyokani(bososoli) kati ya mosali to moyekoli na mopesi mosala, ekoki kokomama, na monoko, koloba to koloba na ndenge ya polele na etamboli ya bato banso mibale.

Kasi, mibeko ya Ouganda endimi te bato ya Force de défense du peuple ya Ouganda (UPDF), Police ya Ouganda (UPF) mpe Service ya boloko ya Ouganda (UPS) lokola basali.

Kontra ya mosala ezali nini?

Contrat ya service ezali bososoli kati ya mosali na patron, esika, mosali andimi kosala na patron, na echange ya lifuti.

Litomba nini ya kozala na contrat ekomami

Okoki komibatela soki ozali na contact na yo na mokanda. Yango ekoki kosalelama mpo na kolakisa boyokani na yo na patrɔ na yo, mpe lisusu kosalisa yo otombolaka makoki na yo na esambiselo ya mibeko.

Bato nyonso oyo bazali na mosala bazali mosali?

Te, bato nyonso te oyo bazali na mosala batalelami lokola mosali ata soki bazali kopesa misala ya mosala na esika ya mosala, mpamba te bamosusu batalelami lokola bato oyo basalaka mosala ya kosala mosala na bango moko.

Bokeseni nini ezali kati na mosali mpe entrepreneur indépendant?

Moto ya mosala

Contracteur indépendant oyo azali kosala

Mosali asalaka na nse ya bokonzi mpe litambwisi ya patrɔ.

Contracteur indépendant asalaka indépendamment mpe azali na contrôle na oyo basalaka mpe ndenge basalaka mosala na bango.

Mosali apesaka misala na patron na echange ya considération adéquate, c’est-à-dire lifuti

Contracteur indépendant apesaka ba services na ba clients na frais ya défini.

Mosali asalelaka bisaleli oyo patrɔ apesi bango mpo na kosala mosala na bango.

Mosali ya mosala ya lipanda asalelaka bisaleli mpe bisaleli na ye moko ntango azali kosala mosala oyo moto to ebongiseli nyonso apesi bango.

Ntango mpe esika ya mosala ya mosali ezwamaka na mopesi mosala.

Tango mpe esika ya mosala ya entrepreneur indépendant ezuami bango moko.

Mosala ya mokolo na mokolo mpe misala ya mosali ezali eteni ya ntina mingi ya mombongo.

Mosala mpe misala ya mokolo na mokolo ya entrepreneur indépendant ezali eteni ya ntina ya mombongo te.

Moto oyo akimá mboka akoki kondimama lokola mosali na Ouganda?

Oui, réfugié akoki kondimama lokola mosali na Ouganda soki bazui statut ya réfugié na Bureau ya Premier ministre (OPM).

Mwana oyo akimá mboka akoki kosala?

Mwana ezali moto nyonso oyo azali na nse ya mbula 18. Bana oyo bakokisi naino mbula 12 te bapesameli nzela te ya kosala na esika moko ya mosala. Kasi, bana oyo bakokisi naino mbula 14 te bakoki kosala kaka mosala ya pɛtɛɛ ntango bazali kotambwisama na mokóló mpe bakoki kosala kaka kati na ngonga ya 7 ya ntɔngɔ mpe 19 ya mpokwa.

Mosali azali na lotomo ya kozwa lotomo moko boye na mosala?

Iyo! Na ntina na mosala na ye, lotomo mingi ya mosala ezwamaka na bango moko. Makoki wana ya mosala ezali mingimingi ekelamu ya mibeko oyo esalemi na Ouganda, lokola mpe, mibeko ya molongo oyo Ouganda etie maboko na yango mpe endimi, ndakisa, lotomo ya kosala, lotomo ya kopema, lokola mpe, lotomo ya ba conditions ya mosala ya sécurité mpe ya santé.

Makoki ya mosala ezali nini na Ouganda?

Na Ouganda, mosali azali na lotomo ya kozwa ebele ya makoki oyo esangisi oyo elandi:

Makoki ya kosala mosala mwa ye mpe kosala mosala, mombongo to mombongo nyonso oyo eyokani na mibeko.

Droit ya ba conditions ya mosala ya bosembo pe ya malamu, mingi mingi, ba conditions ya mosala ya sécurité pe ya santé.

Makoki ya lifuti ya ndenge moko mpo na mosala ya kokokana kozanga bokeseni.

Makoki ya kosala mpe kosangana na ba syndicats mpe mangomba masusu ma mosala.

Makoki ya bosambisi ya bosembo soki bosambisi ya disipilini esalemi.

Makoki ya kozanga bokeseni na ntina ya mobali to mwasi, mposo, langi, ekolo, libota, mbotama, bondimi to lingomba, ezalela ya bato to ya nkita, makanisi ya politiki to bozangi makoki ya nzoto.

Droit ya kotika mosala Kofuta /Allowance. (Ezali mbongo oyo bafutaka mosali ntango mosala na ye esili na mbalakaka na makambo lokola kosilisa boyokani ya mosala liboso to ntango azwi pansiɔ.)

Droit ya gratuité (Ezali mbongo oyo patron apesi na mosali na ye mpo na misala oyo apesi na eleko mobimba ya mosala na bango. Mbala mingi efutamaka na tango ya retraite kasi ekoki kofutama liboso, soki ba conditions mosusu ekokisami .

Makoki ya kofuta to ya lifuti.

akoki ya kosilisa mosala na ndenge oyo eyokani te na mibeko.

Makoki ya kofutama soki moto azoki na mosala to na tango ya mosala.

Droit ya sécurité sociale (Kofuta misolo ya NSSF).

Makoki ya kopema mpe ngonga ya mosala oyo ebongi. Droit eye esangisi konje ya mbula na mbula to konje oyo efutami, konje ya kobota, konje ya tata, mikolo ya bopemi ya leta, lokola mpe, bopemi ya mokolo moko na mikolo motoba ya mosala milandani. Atako bongo, longola se basali oyo basalaka na ngala, mosali asengeli kosala ngonga koleka zomi te na mokolo to ngonga ntuku mitano na motoba na poso.

Bopekisami ya kotungisa bato na kosangisa nzoto.

Mosali akoki kozwa bozongisi na likambo soki moko ya makoki na ye ya mosala ebebisami?

Soki makoki ya mosala ya mosali ebukami, asengeli kosala makambo oyo elandi:

Ya liboso koyebisa likambo yango na biro ya makoki ya bato to na basali oyo bazali na mokumba ya makambo ya basali na esika ya mosala oyo bapesi bango.

Incase, bazali ba membres ya syndicat nionso ya mosala, bapesa rapport na syndicat ya mosala, pona ba raisons ya engagement na patron na bango.

Soki nzela moko te esalemi, mosali akoki koyebisa likambo na bango na Mokambi ya Mosala. Mosali ya mosala akoki kozala Commissaire to Mosali ya mosala ya District oyo azali na nguya ya kosimba makambo ya mosala.

Soki mosali azwi mbano moko te epai ya mosali ya mosala, akoki kosala likambo na tribunal industriel mpo na kosilisa likambo na kimia kati na mosali mpe mopesi mosala.

Lisusu, soki bokeseni mpe bobukami ya makoki ya bomoto ya mosali, mosali akoki kofunda na Commission ya mabaku ya kokokana mpe na Commission ya makoki ya bomoto ya Ouganda.

Mopesi mosala azali na nyongo ya misala na mosali oyo akimá mboka?

Ee, patrɔ azali na nyongo ya misala oyo elandi epai ya mosali oyo akimá mboka:

Kopesa mosali misala ya mosala oyo bafutaka ye tango akosilisa misala wana.

Kobatela mosali mpe bato banso na makambo manso ya likama ya mombongo to esika ya mosala ya mopesi mosala na ntalo na bango moko.

Kopesa bilamba ya komibatela oyo ekoki mpe oyo ebongi mpe bisaleli ya komibatela na basali na bango.

Pona kopesa ba toilettes ya peto, esika ya kolia, trousse ya secours ya liboso, esika ya mosala oyo ezali na mwinda malamu pe bisaleli ya bokengi ya mbalakaka lokola ba bomi moto pe banzela ya kokima.

Mpo na kozwa assurance mpo na makama oyo ekoki kobima basali bakoki kokutana na yango ntango bazali na mosala.

Mosali oyo akimá mboka azali na nyongo moko boye epai ya patrɔ?

Ɛɛ, mosali oyo akimá mboka azali na nyongo ndenge na ndenge epai ya patrɔ, mpe yango esangisi:

Kosala mosala ndenge elobami na contrat na bango ya mosala.

Kolakisa na mosala, lokola na ntango oyo patrɔ azelaki.

Komibatela na makama nyonso mpo na bokolongono mpe bokengi na bango, mpe lisusu, koyoka patrɔ mpe kokende na malako na ye mpo na kobatela bokolongono to bokengi na bango moko.

Kopesa lapolo na mokambi mpo na likambo nyonso oyo bakanisaka ete ekoki kobimisa likama mpo na bomoi na bango to mpo na moto mosusu na esika ya mosala.